ปักกิ่ง, 2 ต.ค. (ซินหัว) -- หากกล่าวถึงยอดเขาโชโมลังมา หนึ่งในคำถามที่ผุดขึ้นมาอาจจะเป็นเหตุใดยอดเขานี้จึงสูงกว่ายอดเขาอื่นๆ อย่างมาก ซึ่งการศึกษาใหม่ได้เผยหลักฐานที่บ่งชี้ว่าการกัดเซาะของแม่น้ำเป็นสาเหตุเบื้องหลังที่ทำให้ยอดเขาสูงที่สุดในโลกลูกนี้ยกตัวสูงขึ้นเมื่อไม่นานนี้

ทีมนักวิจัยซึ่งนำโดยหวังเฉิงซ่าน จากมหาวิทยาลัยธรณีศาสตร์แห่งประเทศจีน (ปักกิ่ง) และนักวิจัยคนอื่นๆ จากมหาวิทยาลัยคอลเลจลอนดอนจากสหราชอาณาจักร ได้ร่วมดำเนินการศึกษาซึ่งเผยแพร่ในวารสารเนเจอร์ จีโอไซแอนซ์ (Nature Geoscience) เมื่อวันจันทร์ (30 ก.ย.)

หวังระบุว่าการก่อตัวของภูเขาโชโมลังมาและเทือกเขาหิมาลัยทั้งหมดส่วนใหญ่เกิดจากการชนกันระหว่างแผ่นเปลือกโลกอินเดียและแผ่นเปลือกโลกยูเรเซีย

ทว่าทฤษฎีการชนกันเพียงอย่างเดียวไม่สามารถอธิบายได้อย่างครบถ้วนว่าเหตุใดยอดเขาโชโมลังมาจึงสูงกว่ายอดเขาเฉียวเกอหลี่ (Qogir) ยอดเขาที่สูงเป็นอันดับสองของโลก เกือบ 250 เมตร ขณะที่เฉียวเกอหลี่เองมีความสูงกว่ายอดเขาที่สูงเป็นอันดับ 3 และ 4 ของโลกเพียงไม่กี่สิบเมตรเท่านั้น ซึ่งความแตกต่างนี้ชี้ให้เห็นว่าการยกตัวของภูเขาโชโมลังมาอาจเกิดจากกลไกพิเศษบางประการ

หลังการวิจัยนานหลายปี นักวิทยาศาสตร์ได้ค้นพบวิวัฒนาการแบบเฉพาะของระบบน้ำรอบยอดเขาโชโมลังมา ซึ่งเกี่ยวโยงกับวิวัฒนาการของแม่น้ำโกศี (Kosi) แม่น้ำสายเก่าแก่สายหนึ่งอย่างใกล้ชิด

การศึกษาระบุว่าเมื่อราว 89,000 ปีก่อน แม่น้ำโกศีเกิดปรากฏการณ์ลักน้ำ (river capture) ปรากฏการณ์ทั่วไปที่มักเกิดในภูมิภาคก่อเกิดภูเขา ซึ่งเป็นกระบวนการที่แม่น้ำสายหนึ่ง "ขโมย" การไหลของแม่น้ำอีกสายหนึ่งผ่านการกัดเซาะ และส่งผลให้พื้นที่ระบายน้ำขยายตัวออกอย่างรวดเร็วและมีอัตราการกัดเซาะเพิ่มขึ้น โดยความลึกของการกัดเซาะต่อปีสูงสุดอาจมากถึง 12 มิลลิเมตร

เมื่อก้นแม่น้ำลึกขึ้น หินโดยรอบจะเกิดการดีดกลับแบบไอโซสแตติก (isostatic rebound) เนื่องจากน้ำหนักที่ลดหายไป ซึ่งกระบวนการดังกล่าวส่งผลให้ยอดเขาโชโมลังมาถูกยกตัวให้สูงขึ้นเพิ่มอีก

การศึกษาคาดว่านับตั้งแต่ปรากฏการณ์ลักน้ำ ความสูงของยอดเขาโชโมลังมาเพิ่มขึ้นมาประมาณ 0.2-0.5 มิลลิเมตรต่อปี ทำให้มีความสูงสะสมเพิ่ม 15-50 เมตร

หวังกล่าวทิ้งท้ายว่าแม้การเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลกยังคงเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้เขาโชโมลังมายกตัวขึ้น ทว่าการศึกษาครั้งนี้ได้ชี้ให้เห็นกลไกใหม่ของการยกตัวของภูเขาอันเกิดจากปรากฏการณ์ลักน้ำ ซึ่งช่วยให้ผู้คนทำความเข้าใจวิวัฒนาการของแถบภูเขาและกระบวนการก่อตัวของยอดเขาได้ดีขึ้น